Çölyak hastalarının beslenmesi, glüten adı verilen bir protein türünü tolere edemeyen bir otoimmün hastalık olan çölyak hastalığına sahip bireyler için oldukça önemlidir. Bu hastalık, glüten içeren yiyecekleri tüketen kişilerde bağışıklık sistemi tarafından ince bağırsaklara zarar veren bir reaksiyonun tetiklenmesine neden olur. Bu nedenle, çölyak hastalarının glüten içeren yiyeceklerden tamamen kaçınması gerekmektedir.
Çölyak hastalarının beslenme programı, glüten içermeyen gıdaları öncelikli olarak içermelidir. Bu, temel olarak doğal ve taze meyve, sebze, et, balık, yumurta ve süt ürünlerini içeren bir beslenme anlamına gelir. Ayrıca, glüten içermeyen tahıllar ve unlar gibi özel çölyak hastaları için üretilmiş gıdalar da tercih edilmelidir. Ayrıca, çölyak hastalarının dikkat etmesi gereken diğer bir önemli konu, kontaminasyon riskini azaltmak için ayrı mutfak ekipmanlarını ve yüzeylerini kullanmaktır.
Ayrıca çölyak hastalarının beslenme düzenlerindeki eksiklikleri telafi etmek ve besin öğeleri dengesini sağlamak için bir beslenme uzmanından destek almak önemlidir. Buna ek olarak, çölyak hastaları, beslenme etiketlerini dikkatli bir şekilde okumalı ve dışarıda yemek yediklerinde garanti almalıdır. Çölyak hastalarının bu özel beslenme gereksinimlerine dikkat etmeleri, sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için önemlidir ve hastalığın semptomlarının kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
Çölyak Hastalarının Hangi Besinleri Tüketmesi Tavsiye Edilir?
Çölyak hastalarının glüteni tolere edemediği için glüten içeren yiyeceklerden kaçınmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu nedenle, çölyak hastalarına aşağıdaki besinleri tüketmeleri tavsiye edilir;
- Glüten İçermeyen Tahıllar: Çölyak hastaları için özel olarak üretilen glüten içermeyen tahıllar tercih edilmelidir. Bu tahıllar arasında pirinç, mısır, kinoa, amaranth ve yaban pirinci bulunur. Bu tahıllardan elde edilen unlar da glüten içermez ve çeşitli yemeklerin hazırlanmasında kullanılabilir.
- Taze Meyve ve Sebzeler: Doğal olarak glüten içermeyen meyve ve sebzeler çölyak hastaları için mükemmel birer tercihtir. Bunlar sağlıklı lifler, vitaminler ve mineraller sağlar.
- Et ve Balık: Tavuk, hindi, dana eti, kuzu eti ve balık gibi saf protein kaynakları glüten içermez ve çölyak hastalarının beslenmesinde önemli bir yer tutar.
- Yumurta: Yumurta, glüten içermez ve çok sayıda yemek tarifinde kullanılabilir.
- Süt ve Süt Ürünleri: Süt, yoğurt, peynir ve tereyağı gibi süt ürünleri, çölyak hastaları için uygundur, ancak bazı çölyak hastaları süt şekerine (laktoza) karşı hassas olabilir, bu nedenle laktoz intoleransı varsa dikkatli olunmalıdır.
- Glüten İçermeyen Unlar ve Karışımlar: Pirinç unu, mısır unu, patates unu ve nohut unu gibi glüten içermeyen unlar, çölyak hastalarının hamur işleri, ekmek ve tatlılar yapmasına yardımcı olabilir. Ayrıca, hazır glüten içermeyen un karışımları da mevcuttur.
- Glüten İçermeyen Atıştırmalıklar: Birçok marka artık glüten içermeyen atıştırmalıklar, bisküviler, krakerler ve cipsler üretmektedir. Ancak bu ürünleri satın alırken etiketleri dikkatle okumak önemlidir.
Çölyak hastaları, yiyeceklerin etiketlerini okurken “glüten içermez” veya “glüten içermeyen” ibaresini aramalı ve kontaminasyon riskini azaltmak için ayrı mutfak ekipmanları ve yüzeyleri kullanmalıdır. Ayrıca, bir beslenme uzmanından veya diyetisyenden destek almak da beslenme düzenlerini dengelemelerine yardımcı olabilir.
Çölyak Hastaları Hangi Besinlerden Kaçınmalıdır?
Çölyak hastalarının, glüten içeren yiyeceklerden kesinlikle kaçınmaları gerekmektedir. Çölyak hastalarının uzak durması gereken bazı yaygın glüten içeren besinler;
- Buğday: Buğday, çölyak hastaları için en büyük glüten kaynaklarından biridir. Buğday unu, makarna, ekmek, bulgur, kuskus gibi ürünler buğday içerir ve kesinlikle tüketilmemelidir.
- Arpa: Arpa, glüten içeren bir tahıl türüdür ve arpa unu, bira gibi ürünlerde bulunur.
- Çavdar: Çavdar, glüten içeren bir tahıl türüdür ve çavdar ekmeği ve diğer çavdar bazlı ürünler glüten içerir.
- Yulaf (kontamine olabilir): Yulafın kendisi genellikle glüten içermez, ancak çoğu yulaf, üretim sırasında diğer tahıllarla kontamine olma riski taşır. Bu nedenle, çölyak hastaları yulafın sertifikalı glüten içermeyen olduğundan emin olmalıdır.
- Glüten İçeren Unlar: Buğday, arpa, çavdar ve kamut unları gibi glüten içeren unlar, hamur işleri, kekler, kurabiyeler ve diğer ünlü mamullerde kullanılır ve çölyak hastaları için tehlikeli olabilir.
- Hazır Gıdalar: Hazır soslar, çorbalar, salata sosları, ketçap ve soslu ürünlerde glüten bulunabilir. Etiketler dikkatle okunmalı ve glüten içermeyen ürünler tercih edilmelidir.
- İşlenmiş Et Ürünleri: Bazı işlenmiş et ürünleri, içerdikleri dolgu maddeleri veya kaplamalar nedeniyle glüten içerebilir.
- Bira ve Alkol: Birada bulunan arpa veya buğday gibi glüten içeren tahıllar çölyak hastaları için problem olabilir. Bunun yerine, glüten içermeyen bira veya glüten içermeyen alkollü içecekler tercih edilmelidir.
- Dikkatli Olunması Gereken Ürünler: Restoranlarda veya sokak yiyeceklerinde, çölyak hastalarının glüten kontaminasyonu riskine karşı dikkatli olmaları önemlidir. Özellikle aynı mutfak ekipmanlarının veya yüzeylerinin kullanıldığı yerlerde bu risk artar.
Çölyak hastalarının güvenli bir şekilde beslenmelerini sağlamak için besin etiketlerini okumak, doğal ve glüten içermeyen gıdaları tercih etmek ve kontaminasyon riskini azaltmak için tedbirli olmak çok önemlidir. Ayrıca, bir sağlık profesyoneli veya diyetisyenle çalışarak sağlıklı ve glütensiz bir beslenme planı oluşturmak da yardımcı olabilir.
