Bilişsel önyargı, bir kişinin düşüncelerini, kararlarını veya davranışlarını etkileyen bilinçdışı önyargı veya eğilimdir. Bu önyargılar, kişinin önceki deneyimleri, kültürü, inançları ve değerleri gibi çeşitli faktörlere dayanarak oluşabilir. Bilişsel önyargılar insanların dünya hakkındaki görüşlerini şekillendirebilir ve yargılarını etkileyebilir.
Bilişsel önyargılar farklı türlerde olabilir. Örneğin, onaylama yanlılığı kişinin mevcut inançlarına veya düşüncelerine dayanarak bilgiyi yorumlamasına veya hatırlamasına neden olabilir. Öte yandan, stereotipler, kişileri veya grupları belli bir kalıp veya özelliklere sahipmiş gibi etiketlemeye neden olabilir.
Bilişsel önyargılar, yanlış yargılar ve kararlar verilmesine neden olabilir. Bu nedenle, farkındalık ve öz farkındalık, bilişsel önyargıların fark edilmesine ve giderilmesine yardımcı olabilir. Özellikle çeşitliliği ve farklılıkları kabul etmek, yanlış önyargıları azaltabilir ve açık fikirli bir yaklaşımı teşvik edebilir. Bilişsel önyargıların farkında olmak ve onları yönetmek, daha tarafsız ve doğru kararlar verilmesine ve daha iyi insan ilişkilerine yol açabilir.
Bilişsel Önyargı ile Baş Etme Yöntemleri Nelerdir?
Bilişsel önyargılar, çoğu zaman bilinçaltında oluşur ve insanların farkında olmadan davranışlarına yön verir. Bilişsel önyargıların tamamen yok edilmesi mümkün olmayabilir ancak bu önyargıların azaltılması ve kontrol altına alınması mümkündür.
Farkındalık, açık fikirlilik ve bilgiye açık olmak, bilişsel önyargıları azaltmanın ve kontrol altına almanın yolları arasındadır. Bilişsel önyargılarla başa çıkmak mümkündür ve aşağıdaki yöntemler bu konuda yardımcı olacaktır;
- Farkındalık Geliştirme: Bilişsel önyargıların üstesinden gelmek için ilk adım, farkındalık düzeyini artırmaktır. Kendinizi ve davranışlarınızı gözlemlemeye başlayarak, önyargılı düşüncelerinizin farkına varabilir ve bunları değiştirebilirsiniz.
- Alternatif Bakış Açısı Geliştirme: Bir durumla ilgili tek bir bakış açısı yerine, farklı perspektiflerden bakmayı öğrenin. Bu, önyargılı düşüncelerinizi sorgulamanıza ve değiştirmenize yardımcı olabilir.
- Bilgi Edinme: Önyargılı düşünceler genellikle bilgi eksikliğinden kaynaklanır. Bu nedenle, konular hakkında daha fazla bilgi edinmek ve öğrenmek, önyargılı düşüncelerinizi azaltmanıza yardımcı olabilir.
- Empati Kurma: Empati kurarak, başkalarının bakış açısını anlamak ve onları daha iyi anlamak mümkündür. Bu da önyargılı düşünceleri azaltmanın ve daha açık fikirli olmanın bir yolu olabilir. Empati yoksunu insanlar, sosyal yaşamlarında da başarılı olmakta zorlanmaktadırlar.
- Kendi Düşüncelerinizi Sorgulama: Kendi düşüncelerinizi ve inançlarınızı sorgulayarak, önyargılı düşüncelerinizin nedenlerini ve kaynaklarını anlamaya çalışabilirsiniz. Bu, daha objektif ve tarafsız düşünmenize yardımcı olabilir.
Bilişsel Önyargının Zararları Nelerdir?
Bilişsel önyargılar, kişinin düşüncelerini, hislerini ve davranışlarını yönlendiren otomatik düşünce kalıplarıdır demek mümkündür. Bu önyargılar, insanların gerçekleri objektif bir şekilde değerlendirmelerini engelleyebilir ve hatalı kararlar almalarına neden olabilir.
Bilişsel önyargıların olumsuz etkileri şunlar olabilir;
- Yanlış kararlar: Bilişsel önyargılar, kişinin gerçekler yerine varsayımlar ve ön yargılarla hareket etmesine neden olabilir. Bu da yanlış kararlar alınmasına yol açabilir.
- İletişim sorunları: Bilişsel önyargılar, kişiler arasındaki iletişimi zorlaştırabilir veya engelleyebilir. Önyargılı kişiler, diğerlerinin fikirlerine ve düşüncelerine kapalı olabilir ve bu da iletişim sorunlarına neden olabilir.
- Önyargıların pekiştirilmesi: Bilişsel önyargılar, insanların kendi önyargılarını doğrulayacak şekilde davranmalarına neden olabilir. Bu da önyargıların pekiştirilmesine yol açabilir ve bu önyargıların yayılmasına neden olabilir.
- Toplumsal ayrışma: Bilişsel önyargılar, toplumsal ayrışmanın ve ırkçılık gibi sorunların oluşmasına neden olabilir. Önyargılı davranışlar, insanların birbirleriyle uyumlu bir şekilde yaşamasını engelleyebilir ve toplumsal bütünlüğü zayıflatabilir.
- Sağlık sorunları: Bilişsel önyargılar, insanların stres seviyelerini artırabilir ve bunun sonucunda sağlık sorunlarına neden olabilir. Önyargılı kişiler, sürekli olarak savunma mekanizmalarını kullanarak stres altında kalabilir ve bu da sağlık sorunlarına yol açabilir.
