Pek çoğumuzun yanlış tanımladığı işlenmiş gıdalar hakkında ne kadar bilgi sahibiyiz? Ağacından koparılarak kesilen bir elma da, kıymaya dönüştürülen sığır eti de işlemden geçmiş olmuyor mu? Peki bunlar işlenmiş gıda sınıfında mı yer alıyor?
İşlenmiş gıdalar; koruyucular, renklendiriciler, lezzet arttırıcılar ve yapılandırıcılar gibi kimyasal maddeler ile karıştırılarak elde edilen, rafine edilmiş malzemelerden ya da yapay maddelerden oluşturulmaktadır. Besinin doğal yapısını bozan her müdahale, onu işlenmiş gıda kategorisine sokmaktadır.
Gıdaların işlenme yöntemleri ise ısıl işlem, fermantasyon, tütsüleme, marinasyon, kurutma, kürleme, konserve, dondurma, pastörizasyon, strelizasyon, yüksek basınçlı işleme ve modifiye atmosferde paketleme şeklinde yapılmaktadır.
Gıdalar Neden İşlemden Geçirilir?
- Besinlerin tuzunun azaltılması ya da D vitamini içeriği eklenmesi gibi işlemlerle, besin değerinin ve kalitesinin arttırılması amaçlanmaktadır.
- Pastörizasyon gibi işlem uygulanarak, besinlerin strelize edilmesini hedefler.
- Öğütme ve ezme gibi işlemler ile tahıl ve buğday ürünlerini tüketime uygun hale getirmek.
- Hazır yemekler, paketlenmiş salatalar gibi hazır durumda satılan öğünler ile zaman tasarrufu sağlamaya yardımcı olur.
- Mevsimi dışında, dondurularak satılan besinlerin maliyetleri daha uygundur.
İşlenmiş Gıdalar Neden Tercih Edilmemeli?
- Besin Değeri Düşüktür… İşlenmemiş doğal besinler ile kıyaslandığında, işlenmiş gıdaların besin değerlerinin ve besleyiciliği oldukça düşüktür. Vücut faaliyetlerimizin sağlıklı bir şekilde yerine getirilmesi için gereksinim duyduğumuz vitamin ve minerallerin alınabilmesi için doğal besinleri tercih etmek gerekiyor.
- Düşük Lif Oranı… Yüksek lif içeren besinler, sağlığımız için pek çok yönden yararlı olduğundan sıklıkla tercih edilmelidir. Bağırsak dostu olan lifli gıdalar, karbonhidrat emilimini azaltmakta olmasının yanı sıra daha az kalori alınmasına da yardımcı olacaktır. Bu nedenle işlenmiş gıdalarda, yeterli düzeyde lif içeriği bulunmadığından beslenme uzmanların tarafından önerilmemektedir.
- Yüksek Şekere Sahiptirler… İşlenmiş gıdalar, ilave şeker ve yüksek fruktozlu mısır şurubu katkıları ile fazlası ile şeker içermektedir. Bu nedenle, fazla tüketilmeleri durumunda sağlık bakımından tehdit edici birer unsurdurlar. Yüksek kaloriye sahip olmalarının yanı sıra diyabet, kötü kolesterol, obezite, yüksek trigliserit, insülün direnci gibi birçok sağlık sorununa neden olmaktadır.
- Yapay Maddeler Barındırır… Aldığınız gıdanın ambalajında “yapay lezzet” ibaresini görüyorsanız, içerisinde bilmediğiniz birçok kimyasal olduğunu anlamalısınız. Bu gıdalar; koruyucular, renklendiriciler, lezzet arttırıcılar ve yapılandırıcılar gibi ek kimyasal maddeler ile hazırlanmaktadır.
- Alışkanlık Yaparlar… Yapılan çalışmalar ile işlenmiş gıda tüketmenin, beyinde dopamin salınımını tetiklediği kanıtlanmıştır. İşlenmiş gıdaları tükettiğinizde kendinizi daha iyi ve mutlu hissetmenize neden olduğundan, bu gıdaları tüketmeye devam etmek isteyeceksinizdir. Bu nedenle şekerli abur cuburlar, bağımlılık yapmaktadır.
- Kısa Sürede Sindirilirler… İlk bakışta kolay sindirilen besinler olması iyi gibi görünse de, düşündüğünüzde sağlıksız gıdalar olduğunu anlayabileceksiniz. Lif içeriği olmayan bu gıdaların birçoğu çiğnemenize gerek kalmadan, ağzınızda erirler. Çabuk sindirilen işlenmiş gıdalar, kısa zaman sonra açlık hissetmenize neden olacaktır. Normalde tükettiğinizden daha fazla besin tüketme ihtiyacı duymanıza neden olan işlenmiş gıdalar, mümkün olduğu kadar uzak durmalısınız.
- Transa Yağ İçerirler… İşlenmiş gıdalar hazırlanırken genellikle ilave edilen kalitesi düşük ucuz yağlar, rafine edilmiş tohumlar, bitkisel yağlar hidrojenize olarak trans yağ halini alırlar. Trans yağların düzenli olarak tüketildiğinde kalp hastalıklara neden olabiliyor. Özellikle batı ülkelerindeki ölüm nedenlerinin başında yer alan kalp hastalıkları riskini yükseltmiş olacaksınız.
- Rafine Karbonhidrat Barındırırlar… Öncelikle tüm besinlerden alacağınız karbonhidratların, rafine karbonhidrat almanızdan çok daha iyi olduğunu belirtelim. İşlenmiş gıdalarda yüksek oranda bulunan rafine karbonhidratlar, basit karbonhidratlar grubunda bulunmaktadır. Düzenli tüketilmesi halinde rafine karbonhidratlar, kronik hastalıklar başta olmak üzere pek çok sağlık sorununa neden olabilmektedir.