GAPS diyeti (Gut and Psychology Syndrome), sindirim sistemi ile zihinsel sağlık arasındaki ilişkiyi temel alan bir beslenme programıdır. Dr. Natasha Campbell-McBride tarafından geliştirilen bu diyet, özellikle otizm, dikkat eksikliği, depresyon ve otoimmün hastalıklar gibi durumların iyileştirilmesinde destekleyici bir yaklaşım olarak sunulur. Diyetin temelinde, bağırsak florasının dengelenmesi ve bağırsak geçirgenliğinin onarılması yer alır. Bu sayede toksinlerin vücuda girişi azaltılarak beyin ve sinir sistemi üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması hedeflenir.
GAPS diyeti genellikle üç aşamadan oluşur: Giriş diyeti, tam GAPS diyeti ve sonrasında yeniden beslenmeye geçiş. Diyetin ilk aşamalarında kemik suyu, fermente gıdalar, sebze püreleri ve belirli yağlar gibi kolay sindirilebilir, besleyici gıdalar tercih edilir. Zamanla, vücudun tolere edebileceği gıdalar kademeli olarak eklenir. Gluten, şeker, işlenmiş gıdalar ve katkı maddeleri diyetten tamamen çıkarılır. Bu süreç oldukça katı kurallarla yürütüldüğü için, dikkatli planlama ve kararlılık gerektirir.
Bu diyetle ilgili en çok merak edilen konuların başında, uygulamanın zorlukları ve etkinliği gelir. GAPS diyeti, kısa vadede bazı semptomları hafifletebilir; ancak herkes için uygun olmayabilir. Özellikle çocuklarda uygulanması düşünülüyorsa bir sağlık profesyoneli gözetiminde ilerlenmesi önemlidir. Ayrıca, diyetin bilimsel dayanakları tartışmalıdır ve mevcut araştırmalar sınırlı sayıdadır. Bu nedenle GAPS diyeti, tıbbi tedavilerin yerine değil, tamamlayıcısı olarak değerlendirilmelidir.
GAPS Diyeti Nasıl Yapılır?
GAPS diyeti, üç ana aşamadan oluşan ve her adımın dikkatlice uygulanmasını gerektiren bir protokoldür. Diyetin amacı, bağırsak florasını onarmak ve sızıntılı bağırsak sendromunu iyileştirerek hem fiziksel hem de zihinsel sağlık üzerinde olumlu etkiler yaratmaktır. İşte adım adım GAPS diyeti:
- Giriş Diyeti (Intro Diyet): Bu aşama 6 alt aşamadan oluşur ve bağırsakların dinlenmesini sağlayan, kolay sindirilebilen besinlerle başlanır. Ev yapımı kemik suyu, fermente sebze suları (örneğin lahana suyu), iyi pişmiş sebzeler ve kaliteli yağlar bu dönemde temel besinlerdir. Her alt aşamada vücut tolere ettikçe yeni besinler yavaş yavaş eklenir (örneğin yumurta sarısı, haşlanmış etler, ev yapımı yoğurt gibi).
- Tam GAPS Diyeti (Full GAPS): Giriş aşaması tamamlandıktan sonra kişi tam GAPS diyetine geçer. Bu aşamada sebzeler, et, balık, yumurta, doğal yağlar, fermente ürünler, fındık, meyve (ölçülü) ve ev yapımı yoğurt, kefir gibi probiyotik zengin yiyecekler tüketilir. Gluten, nişastalı sebzeler, tahıllar, işlenmiş gıdalar ve şeker kesinlikle yasaktır.
- Çıkış ve Normal Beslenmeye Geçiş: Bağırsaklar iyileştikçe kişi yavaş yavaş ve dikkatli bir şekilde yeni yiyecekleri beslenmesine dahil etmeye başlar. Bu geçiş süreci kişiye göre değişebilir ve aylar sürebilir. Genellikle önce glutensiz tahıllar, ardından nişastalı sebzeler ve sonunda bazı süt ürünleri dikkatle test edilerek eklenir.
GAPS diyeti uzun soluklu ve dikkatli takip gerektiren bir programdır. Uygulamaya başlamadan önce mutlaka bir uzman hekim veya beslenme danışmanıyla görüşülmesi önerilir. Diyetin başarısı sabır ve istikrara bağlıdır.
GAPS Diyetinin Bilinmeyen Faydaları
GAPS diyeti genellikle sindirim sorunları ve nörolojik hastalıklarla ilişkilendirilse de, daha az bilinen bazı faydaları da mevcuttur. Bunlar, doğrudan bağırsak sağlığını iyileştirmenin dolaylı etkileri olarak ortaya çıkar ve birçok kişi tarafından ancak diyet uygulandıktan sonra fark edilir. Bu etkiler, bütünsel sağlığı desteklemesi açısından dikkat çekicidir.
- Cilt Sağlığında Gözle Görülür İyileşme: Bağırsak-beyin ekseni kadar bağırsak-cilt ilişkisi de oldukça güçlüdür. GAPS diyeti uygulayan birçok kişi, egzama, akne ve sedef hastalığı gibi cilt problemlerinde önemli ölçüde azalma yaşadığını bildirir. Bu, bağışıklık sistemi üzerindeki yükün azalması ve bağırsaktaki toksinlerin vücuttan daha sağlıklı yollarla atılması sayesinde gerçekleşir.
- Duygusal Dengede Artış ve Daha Az Anksiyete: GAPS diyeti, bağırsak florasını yeniden dengeleyerek serotonin gibi nörotransmitterlerin üretimini destekler. Bu da ruh halinde iyileşmelere, stres toleransının artmasına ve daha dengeli bir zihinsel yapıya katkı sağlar. Pek çok kullanıcı, diyetin bir süre ardından daha sabırlı, huzurlu ve enerjik hissettiğini belirtir.
- Alerjilerde ve Gıda Duyarlılıklarında Azalma: Bağırsak geçirgenliği düzeldiğinde, gıda partiküllerinin kana karışma oranı azalır. Bu da bağışıklık sisteminin aşırı tepki verme eğilimini düşürür. Sonuç olarak, geçmişte intolerans gösterilen bazı gıdalar yeniden tolere edilebilir hale gelir. Bu durum özellikle çocuklarda dikkat çeker.
Bu tür faydalar her bireyde aynı düzeyde görülmeyebilir ve genellikle diyetin uzun süre ve doğru şekilde uygulanmasına bağlıdır. GAPS diyeti bir “mucize çözüm” değil, bir iyileşme sürecidir.
